Валанцёр “Вясны”: Мяне выдалілі, каб грамадства не ўбачыла, што яны там робяць
Валанцёра Праваабарончага цэнтру "Вясна" з Гародні Юрыя Пучко, які ўпершыню назіраў за парламенцкімі выбарамі, выдалілі з участку за тое, што ён хацеў добрасумленна выканаць свае абавязкі і паказаць беларускаму грамадству тое, што адбывалася на выбарчых участках. Юрый падзяліўся сваімі ўражаннямі ад назірання за падлікам галасоў з "Гарадзенскай Вясной".
- Юрый Пучко
Жаданне паўдзельнічаць у якасці назіральніка на выбарах у мяне з’явілася яшчэ падчас мінулых выбараў у 2018 годзе, але тады склаліся абставіны, якія не дазволілі ажыццявіць задуманае. Таму я цвёрда вырашыў, што на наступных выбарах я сапраўды буду назіраць. Вядома, ніякіх ілюзій па методыцы іх правядзення я не меў, але ўсё ж хацелася пераканацца ў гэтым самастойна, і магчыма неяк паўплываць сваімі дзеяннямі на будучыя кампаніі. І вось я запаўняю анкету назіральніка ў ПЦ “Вясна”, у якім я лічуся валанцёрам, атрымліваю накіраванне ад РПГА “Беларускі Хельсінкскі Камітэт” і ў асноўны дзень выбараў прыходжу на прызначаны мне выбарчы ўчастак №26, выбарчай акругі №51.
Прыйшоў я ў другой палове дня, таму што для мяне было важным ўбачыць саму працэдуру падліку галасоў. І вось пасля нескладанай працэдуры рэгістрацыі мяне накіроўваюць да стала, пастаўленага для назіральнікаў. Першае, што кідаецца ў вочы - наш стол знаходзіцца ў супрацьлеглым баку ад выбарчай скрынкі, на максімальна аддаленай ад яе адлегласці. Таму разглядзець, хто колькі бюлетэняў нясе ў скрыню, было праблематычна.
Затое я змог пазнаёміцца з дзіўнымі людзьмі - гэта двое назіральнікаў - муж і жонка. Яны адмыслова ўзялі адпачынак на ўвесь час правядзення выбараў, і цэлы тыдзень назіралі за іх ходам, ні на хвіліну не пакідаючы памяшкання для галасавання, змяняючы адзін аднаго пры неабходнасці. Ад іх я даведаўся пра колькасць тых, хто прагаласаваў на датэрміновых выбарах. Гэтая лічба склала ўсяго каля 12%. І я трохі здзівіўся, бо афіцыйная статыстыка называла сярэднюю колькасць тых, хто прагаласаваў на датэрміновых выбарах, каля 30%. За тыя, што засталіся 3,5 гадзіны, я налічыў 99 чалавек, якія прыйшлі прагаласаваць, улічваючы што на гэтым участку лічылася 1859 выбаршчыкаў. Лічба не самая вялікая, у той час як афіцыйная статыстыка сцвярджала, што ў сярэднім па краіне працэнт тых, хто прагаласаваў, набліжаўся да 80%. Таксама па падліках маіх калегаў, якія назіралі з першага дня, выніковая лічба да моманту закрыцця ўчастка склала 791. Такім чынам, не хапала больш за сто чалавек, для таго, каб выбары адбыліся. Таму мне стала вельмі цікава назіраць асноўную частку працэсу - падлік галасоў, бо, як вядома, важна не тое, як галасуюць, а як лічаць галасы. І вось за некалькі хвілін да закрыцця ўчастка старшыня камісіі Рахунок, ён жа дырэктар каледжа ў якім праходзіць галасаванне, кліча сябраў камісіі да сябе ў кабінет. Яны, разам з тым, што сябры камісіі, яшчэ па-сумяшчальніцтве адначасова з’яўляюцца выкладчыкамі гэтай установы і падначаленымі кіраўніка камісіі. Там, у кабінеце, яны за зачыненымі дзвярыма пра нешта дамаўляюцца, відавочна пра нешта не вельмі добрае, раз ужо яны вырашылі гэта рабіць за зачыненымі дзвярыма. У галаву адразу прыходзяць думкі пра тое, што яны не могуць дапусціць таго факту, што выбары не адбыліся і ім відавочна трэба нешта тэрмінова прыдумаць.
- Фота: ПЦ "Вясна".
Хоць і надзея на справядлівасць у мяне захоўвалася да апошняга моманту, наступныя падзеі ўсё ж прымусілі мяне вярнуцца ў беларускую рэчаіснасць, так бы мовіць. Пасля некалькіх хвілін праведзеных за зачыненымі дзвярыма, члены камісіі выходзяць, бяруць нявыкарыстаныя бюлетэні і пачынаюць якімсьці дзіўным і цалкам непразрыстым спосабам лічыць іх, кожны свой стос. У гэты час старшыня камісіі, стоячы насупраць, тлумачыць нам, што будуць ссунутыя сталы, рукой паказваючы на далёкі ад нас бок кабінета, і тлумачыць, што пасля гэтага пачнуць падлік галасоў. На нашы заўвагі пра тое, каб усё гэта адбывалася як мага бліжэй да нас, ці каб мы маглі падысці бліжэй, мы чуем адказ, што тут усё будзе адбывацца так як ён захоча, а не як мы таго хочам.
Ад усяго пачутага маё цярпенне пачынае вычэрпвацца, я заяўляю нешта ў духу, што ўсё гэта супярэчыць прынцыпам сумленнасці і празрыстасці. Далей я ўключаю камеру тэлефона і пачынаю відэаздымку, усведамляючы, што ўжо ніяк не змагу паўплываць на ўсё тое, што тут адбываецца. Затое хоць бы пакажу грамадскасці, як праходзіць падлік іх галасоў. Але тут жа чую патрабаванне ад старшыні камісіі спыніць здымку. На гэта я адказваю катэгарычнай адмовай. Пасля чаго яго патрабаванне змяняецца. Ён патрабуе з раздражненнем у голасе “пакінуць кабінет”. “Толькі пасля ўказання пісьмовай прычыны, з унясеннем у пратакол” - адказваю я яму.
Далей я сыходжу ў фае, пад суправаджэннем міліцыі. Там я пішу скаргі на неадпаведнасць працэдуры падліку галасоў з дзейным заканадаўствам, на незаконнае пазбаўленне мяне акрэдытацыі, ўпісваю ў іх дваіх сведак - назіральнікаў, адношу скаргі назад і патрабую, каб мне выдалі завераныя копіі. Праз некаторы час я іх атрымліваю і сыходжу на вуліцу, з намерам дачакацца сваіх калегаў назіральнікаў, каб даведацца ўсе падрабязнасці і, галоўнае, вынікі. На наступную раніцу я даведаюся, што яўка на дадзеным участку склала 56%, а перамогу атрымаў дзеючы дэпутат. Такая вось яна беларуская рэчаіснасць...